به گزارش روابط عمومی صندوق توسعه و احیا، مهندس محمد محمودی کلایه، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر قزوین، در یک ظهر پاییزی در ۲۱ آبان‌ماه ۱۴۰۲ مهمان صندوق توسعه و احیا در عمارت مسعودیه بود و در کنار جلسه با مدیر عامل صندوق، از عمارت مسعودیه نیز بازدید کرد. ما در مصاحبه با این مدیر جوان، از بیم‌ها و امیدهای کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین گفتیم و برنامه‌های او برای احیای بخش‌های مغفول مانده کاروان‌سرا را بررسی کردیم. حاصل گفتگوی ما با محمودی کلایه در ادامه می‌آید.
* اوضاع کاروانسرای سعدالسلطنه چگونه است و چه برنامه‌هایی برای احیای سایر بخش‌های آن دارید؟
این کاروان‌سرا فصل مشترک ما و صندوق احیاست. کاروانسرای سعدالسلطنه بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده درون شهری ایران است که مربوط به عهد قاجار است که در زمان محمدباقرخان سعدالسلطنه بنا شده است.
اتفاق مبارکی در سال ۱۳۸۷ طی توافق بین شهرداری قزوین و صندوق توسعه و احیا، جهت احیا و بهره‌برداری از بنا صورت گرفت. آخرین کاربری بخش‌های سالم این کاروان‌سرا شامل استفاده به عنوان بازار سنتی و عمدتا با کاربری چوب و صنایع وابسته و بخشی هم به عنوان انبار بوده است. فرآیند بازسازی سعدالسلطنه یک اتفاق مبارک و شیرین در خاطره اهالی قزوین و سایر بازدیدکنندگان از این مجموعه ایجاد کرده است. چرا که با یک همکاری خوب و تعامل سازنده، یک مجموعه فرسوده در حال فراموشی به یک نقطه روشن و مورد توجه در شهر قزوین مبدل شد. قزوین علی‌رغم بضاعت بالایی که در بناهای میراثی دارد که بعضا به قرن‌های اولیه بعد از اسلام و حتی قبل از آن می‌رسد، هنوز جای کار فراوانی دارد. البته کاروانسرای سعدالسلطنه، مشهورترین و صمیمی‌ترین بنای تاریخی قزوین است که بین مردم به خوبی شناخته شده است.
ما اعتقاد داریم آنچه که از نیاکان ما به ارث رسیده است، میراث شخص و یا نهاد و ارگانی نیست و ما این میراث را فراتر از بنا و سازه و معماری آنها، در فرهنگ، علم، دانش و هنری می‌دانیم که منجر به ایجاد و احداث این آثار شده است. برای ما خیلی مهم است که جوان امروزی را به آن فرهنگی که در سالیان گذشته برای ما به یادگار گذاشتند، متصل کنیم. اتفاق نظر و توافق بین صندوق احیا و سازمان نوسازی شهرداری قزوین در احیای این بنا حائز اهمیت است که ثمرات آن در بهره‌برداری و کاربری کنونی این بنا که قرابت بسیاری با فضا و کاربری اولیه داشته، به عنوان یک بازار و با تمرکز بر سوغات و صنایع دستی کاملا مشهود است.
ما و صندوق خودمان را امانت‌دار مردم درباره میراث می‌دانیم و زمانی احساس رضایت خواهیم کرد که تمام ظرفیت‌های این مجموعه به نفع مردم به کارگیری شود. موانعی هم اعم از قراردادهای غیرمنتجی که ما را درگیر مسائل حقوقی در بهره‌برداری از برخی این فضاها کرده مثل شرایط سالهای کرونا وجود داشته است. اما اکنون تلاش می‌کنیم تا این ظرفیت‌ها در اختیار مردم قرار بگیرد.
* با حضور شما در سازمان نوسازی شهرداری قزوین، چه تغییراتی در مجموعه سعدالسلطنه صورت گرفته است؟
یکی از هدف‌گذاری های سریع و کوتاه مدت ما این بوده که محیط سعدالسلطنه در عین احترام به قانون و توجه به الزامات اجتماعی شهر و کشور و باورهای مردم به آرامش سابق خود برسد و بخش عمده ای ازین هدف‌ها نیز محقق شده است. همدلی مسئولان استان و همراهی غرفه‌داران بازار سعدالسلطنه باعث شده تا زود به این افق دست پیدا کنیم، البته هنوز تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله داریم. درباره بهره‌برداری از فضاها نیز گفت‌و‌گوهایی داشتیم و برای احیا و مرمت و بهره‌برداری از حمام رضوی نیز متقاضی جدی داریم. درباره فضای سرای قهرمانی و سرای بهشتیان نیز میان صندوق و شهرداری قزوین اتفاق نظر و اعتماد متقابل وجود دارد و قصد داریم تا از ظرفیت استان و ظرفیت ملی در یک فضای آزاد رقابتی برای بهره‌برداری از این دو مجموعه استفاده کنیم.
در قزوین هم از آنجا که این مجموعه‌ها مورد توجه و علاقه مردم قرار دارد حساسیت‌های شهری و استانی روی مجموعه بالاست و علاقه‌مندیم تا در یک فضای رقابتی، توانمندان استانی و ملی برای مدیریت این دو مجموعه وارد عمل شوند.
ما هر دو مجموعه قهرمانی و بهشتیان را دارای قابلیت «واگذاری جهت بهره‌برداری در مدت معین» می‌دانیم و آنچه که به عنوان عملیات بهسازی و نوسازی لازم بوده است، انجام شده و صرفا بهره‌برداری از آن باید در دستور کار قرار گیرد و در آستانه جذب مشارکت مردمی نیز هستیم. موانع حقوقی بین ما و صندوق احیا و همچنین رعایت قوانین بالادستی که ما را به عنوان بدنه شهرداری ملزم به تبعیت از آن می‌کند نیز مدنظر داریم و به دنبال سریع‌ترین راه برای احیای این دو بنا هستیم.
* صندوق در حال برگزاری مزایده برای جذب سرمایه‌گذار و احیای گراند هتل قزوین است. این بنا چه تاثیری در گردشگری قزوین دارد؟
این مجموعه در اختیار اداره کل میراث فرهنگی استان قزوین است. که ما هم قرابت زیادی با این اداره کل داریم. این بنا برای مردم قزوین بسیار ارزشمند و خاطره‌انگیز است. در سالیان قبل، یک مسیر گردشگری تعریف شده بود که از دروازه درب کوشک (واقع در میدان میرعماد) تا آستان مقدس امام زاده حسین (ع)، را در بر می‌گرفت. این مسیر محوری است که بخشی از آن از خیابان پیغمبریه می‌گذرد.
در این خیابان علاوه بر بقعه مبارکه چهار پیامبر و امامزاده (که در کنار هم یک مرکز معنوی و مذهبی در مرکز شهر قزوین هستند) آثار دیگری از جمله دولت‌خانه صفوی و گراند هتل و مسجد پنج‌علی و اماکن دیگر نیز وجود دارند.
این محور گردشگری را می‌توانیم به عنوان سازمان نوسازی در دستور کار قرار دهیم و از لحاظ بهسازی و نوسازی فضای بدنه و کف و احترام به عابر پیاده، اقدام کنیم و اتفاق مبارکی در این خیابان و شارع ایران گراند هتل شاهد باشیم.
* مشکل انشعابات گاز و مشکلات محیطی سعدالسلطنه که اخیرا خبرساز شده بود، به کجا رسید؟
طبیعتا در یک مجموعه نزدیک به سه هکتار با بیش از صد و اندی غرفه و مراجعه‌کنندگان بسیارش ممکن است غفلت‌هایی از سوی حجره‌داران در بهره‌برداری صورت گرفته باشد. موضوع انشعابات گاز یک خطای موردی در خصوص دو یا سه فضای محدود بوده است اما نه از لحاظ کمیت و نه از لحاظ کیفیت، اتفاق نگران‌کننده‌ای وجود نداشته است. اما همه این‌ها حاکی از آن است که نیاز به یک تصمیم جامع‌تر و اساسی‌تر در مورد خدمترسانی به حجره‌داران وجود دارد. به هرحال این مکان محل کسب عده‌ای از مردم و محل مراجعه عده‌ای دیگر است و باید اقدامات لازم را برای گرمایش و سرمایش این‌ها فراهم کنیم و پیشنهاد ما این است که به سراغ کم‌خطرترین و کم‌هزینه‌ترین روش تامین انرژی برای این قشر باشیم و اگر مجرای قانونی را خودمان فراهم کنیم قطعا هیچکس سراغ مجاری غیرمجاز نخواهد رفت.
* مدیرعامل صندوق توسعه و احیا در استان‌ها، رویکرد تعامل‌‌گرایانه‌ای را دنبال می‌کند و تعامل را کلید تحول می‌داند. با این مقدمه، آیا می‌توان امیدوار بود که مسائل موجود میان صندوق و مجموعه سعدالسلطنه حل و فصل شود؟
پروژه سعدالسلطنه یکی از اولین پروژه‌های بازسازی بین ما و صندوق بوده و حتما برخی زوایای دیده نشده نیز در قرارداد وجود داشته است که همین موضوع منشا برخی از سوالات و ابهامات شده بود. آنچه که در جلسه امروز توافق کردیم این است که مسائل جاری و موضوعات جدید و آینده مجموعه را مطلقا متوقف بر مسائل گذشته نکنیم، زیرا در حل این مسائل دیدگاه نزدیک و مشترکی داریم.
دوم اینکه در نظام‌های اداری، ابهامات و سوالات موجود هم باید رفع شود. ما به دنبال راه حل هستیم و از آنجایی که در مفاد قرارداد، شیوه حل مساله پیش‌بینی شده، راه حل‌ها، سهل‌الوصول و در دسترس است. بنا بر توافقات امروز، برای حرکت، در گذشته متوقف نمی‌شویم اما برای اینکه شفافیت در همه ابعاد جاری شود مثل دو شریکی که دوست دارند شراکتی مستمر داشته باشند، حتما با کمک راه‌حل‌های موجود در درون قرارداد، یک نورافکن روی برخی نقاط تاریک قرارداد و اتفاقات گذشته خواهیم انداخت و امیدواریم فاصله و سوءتفاهم‌هایی که بین روابط دو مجموعه بوده به سرعت از بین برود.
* چه برنامه‌هایی برای توسعه همکاری بین صندوق و سازمان نوسازی قزوین در احیای سایر بناهای تاریخی در نظر دارید؟
از آنجایی که سعدالسلطنه تجربه موفقی در همکاری بین ما بوده است، آنچه در توان مجموعه سازمانی ما باشد، طبق اسناد بالادستی و مجوزهایی که می‌تواند از مراجع قانون‌گذاری شهر دریافت کند، آمادگی لازم را برای اقدام در تقویت زیرساخت‌های گردشگری خصوصا در حوزه احیای بناهای تاریخی انجام می‌دهد. قزوین مملو از یادگاران گذشتگان است که هر کدام شأنیت درخور توجهی دارد و می‌تواند محل بازدید و رفت و آمد نسل امروز باشد و ما به نمایندگی از شهرداری قزوین این آمادگی را داریم که با صندوق توسعه و احیا در این زمینه نهایت همکاری را داشته باشیم.
