به گزارش صابتا، نخستین نشست هم‌فکری و تبادل نظر با فعالان صنایع دستی و فرش دستباف، شنبه پنجم مهرماه ۱۴۰۴ با حضور جمعی از هنرمندان و فعالان صنایع دستی و همچنین مدیران صندوق توسعه و احیا در عمارت مسعودیه برگزار شد.
جلسه مشترک صندوق احیا با فعالان صنایع دستی، منظور هم افزایی ظرفیت‌ها، تعامل، توسعه و برنامه‌ریزی مشترک در حوزه صنایع دستی و فرش دستباف برگزار شد.
در این نشست سید هادی حسینی عضو هیئت مدیره صندوق توسعه و احیا، محمد گیوه‌چیان، نائب رئیس اتحادیه فرش تهران و عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان ایران، زهرا احمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر ایران و مدیر و موسس خانه خلاق و نوآوری بهین تاج هنر، پروانه حیدری معاون بازاریابی و تجاری سازی معاونت صنایع دستی وزارتخانه، شیوا صادقی پور مشاور اداره کل آموزش و ترویج معاونت صنایع دستی، مرتضی عباسی نژاد مدیر عامل کانون حمایت از هنرمندان گچ‌بر و آئینه کار و دبیر انجمن صنفی گچ‌بری استان تهران، خاطره استاد رضایی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع دستی استان تهران، حسین بختیاری، مدیر عامل مجمع هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی کشور، مستانه امیری مشاور حقوقی مجمع هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی کشور و برخی دیگر از فعالان این حوزه حضور داشتند.
مهم ترین موضوعاتی که در این نشست مطرح شد در ادامه می آید:
پوشش بیمه‌ای هنرمندان و وضعیت فعلی
در ابتدای جلسه سید هادی حسینی عضو هیئت مدیره صندوق توسعه و احیا گفت: تفاهم‌نامه‌ای میان دستگاه‌های مربوطه برقرار شده و تا هفته گذشته نزدیک به چهل هزار نفر از هنرمندان تحت پوشش قرار گرفته‌اند؛ بدین معنا که فرایندهای اداری آنها تا مرحله‌ای پیش رفته است. در این مسیر حدود پانصد هزار نام و کد ملی به صندوق ارائه شده و هفته گذشته جلسه‌ای مفصل با حضور نمایندگان صندوق و نمایندگان وزارتخانه برگزار شد تا اتحاد و سازوکار همکاری تقویت شود.
حسینی ادامه داد: با این حال، هم‌اکنون مشکلاتی در داده‌های ارسال‌شده مشاهده می‌شود و در مواردی کد ملی‌ها و شماره تلفن‌ها ناقص یا اشتباه ثبت شده‌اند. از این‌رو از کلیه نهادها و تشکل‌ها درخواست شده است که هر گونه اطلاعات مرتبط با هنرمندان شامل نام و نام‌خانوادگی، کد ملی، شماره تماس قابل دسترس (ترجیحاً شماره موبایل) و نوع فعالیت هنری را در اسرع وقت کامل و ارسال کنند تا تیم‌های مأمور شده بتوانند اطلاعات را وارد سامانه کرده و روند بیمه‌گذاری را تسریع کنند.
قابلیت اتصال به صندوق و تفاوت با تامین اجتماعی
عضو هیئت مدیره صندوق افزود: در برخی موارد اتصال افراد به سازمان تأمین اجتماعی با سخت‌گیری همراه است و امکان وصل شدن همه هنرمندان به آن وجود ندارد؛ اما صندوق مربوطه روند ساده‌تر و سهل‌تری برای برقراری روابط بیمه‌ای دنبال می‌کند. اعلام شده که در کمتر از دو ماه اخیر بالغ بر چهل تا چهل و پنج هزار نفر تحت پوشش قرار گرفته‌اند؛ این در حالی است که از جمع نزدیک به شصت و هفت هزار نفر موجود، حدود چهل هزار نفر نهایی شده‌اند و داده‌های حدود پانصد هزار اسم نیز ارسال شده است. صندوق اعلام کرده که توانایی دارد در سال جاری تا بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر را برای برقراری پوشش بیمه‌ای آماده کند.
درخواست تکمیل اطلاعات و نقش تشکل‌ها
محمد گیوه‌چیان، نائب رئیس اتحادیه فرش تهران نز در ای نشست گفت: با توجه به نواقص داده‌ای، تاکید شده که تشکل‌ها و انجمن‌ها نقش محوری در تکمیل اطلاعات دارند، زیرا آنها تولیدکنندگان، صادرکنندگان و اعضای فعال را می‌شناسند و می‌توانند فهرست‌ها را پالایش و اطلاعات دقیق‌تری تحویل دهند.
گیوه‌چیان افزود: تشکل‌ها می‌توانند شاگردان و اعضای مرتبط را معرفی کنند تا از حذف یا اشتباه در ثبت نام جلوگیری شود. مسئولان درخواست کرده‌اند تشکل‌ها نام افراد و مشخصات آنها را ارسال کنند تا فرآیند پایش و ثبت به درستی انجام شود.
پیشنهادهای نمایشگاهی و توسعه بازار بین‌المللی
او تاکید کرد: یکی از پیشنهادات مطرح‌شده در انجمن‌ها، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی خصوصی در کشورهایی مانند عمان است. ایده این است که نمایشگاه‌هایی با ماهیت خصوصی و با دعوت از خریداران و مجموعه‌داران بین‌المللی برگزار شود تا ظرفیت صادرات و معرفی آثار هنری و صنایع دستی افزایش یابد. تجربه‌های اجرایی در امارات، قطر و عمان نشان می‌دهد بازارهای منطقه ظرفیت قابل‌توجهی برای فروش فرش و صنایع دستی ایرانی دارند؛ هرچند در بازارهایی مانند امارات ناشران و خریداران بسیار محتاط عمل می‌کنند. طرح برپایی نمایشگاه دائمی فرش در برخی کشورهای منطقه نیز مطرح شده تا به‌صورت سالانه یا به‌صورت دائمی زمینه عرضه مستمر آثار فراهم آید.
ملاحظات تحریمی، تعاملات خارجی و ریسک‌ها
گیوه‌چیان اظهار داشت: در عین حال، نگرانی‌هایی درباره پیامدهای تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی و مالی در تعاملات بین‌المللی وجود دارد؛ از جمله احتمال بسته شدن حساب‌های ایرانی یا محدودیت در استفاده از پلتفرم‌های پرداخت بین‌المللی که می‌تواند فرایند فروش و دریافت درآمد صادراتی را پیچیده کند. با این حال، تجربه تعامل با کشورهای مختلف نشان داده که چرخش تجاری ادامه دارد و کشورهایی مانند چین و برخی دیگر همکاری‌هایی را دنبال می‌کنند. مسئولان تاکید دارند باید با تدبیر و رایزنی دولت و بخش خصوصی راهکارهای عملی برای تسهیل تجارت و نقل و انتقالات مالی پیدا شود تا هنرمندان و صادرکنندگان بتوانند تولیدات خود را به بازارهای هدف عرضه کنند.
احیای بناهای تاریخی و کاربری‌های فرهنگی-اقتصادی
او ادامه داد: احیای خانه‌ها و بناهای تاریخی و تخصیص کاربری‌هایی مانند «کافه‌فرش» یا فضاهای نمایشگاهی-تجاری برای صنایع دستی است تا این بناها حفظ و از ظرفیت‌های آنها برای معرفی محصولات استفاده شود. مقام‌های مرتبط اشاره کردند که برخی بناهای تاریخی در تهران و سایر شهرها در معرض تخریب یا فراموشی هستند و تخصیص کاربری مناسب و اعمال سیاست‌های حمایتی می‌تواند به حفظ هویت شهری و افزایش فرصت‌های اقتصادی برای هنرمندان منجر شود.
ظرفیت‌سازی برون‌سازمانی و پیشنهاد ایجاد مؤسسه رسمی
در بخشی از این جلسه پیشنهاد شد که برای جلوگیری از تزلزل حیثیت و استمرار برنامه‌ها، یک شرکت یا مؤسسه رسمی ذیل نهاد مربوط ایجاد شود تا مجموعه فعالیت‌ها نظیر بیمه، حمایت مالی، توسعه بازار و نمایشگاه‌سازی به‌صورت رسمی و قانون‌مند پیگیری شود. این ساختار رسمی می‌تواند شناسنامه حقوقی برای همکاری با بخش‌های دولتی و خصوصی فراهم کند و در مقابل تغییرات احتمالی مدیریتی و سیاستی مقاومت بیشتری نشان دهد.
مسائل مالی صندوق و پیگیری‌های نظارتی
چالش‌های مالی صندوق نیز در این جلسه مورد اشاره قرار گرفت؛ از جمله اختلاف‌نظرها بر سر تخصیص منابع و استفاده از وجوه اداره‌شده که باید بر اساس مصوبات قانونی و نظارت دقیق پیگیری شود. گزارشی از پیگیری در سطح دیوان محاسبات و سازمان‌های ناظر مطرح شد و تیم‌های پیگیری مأمور شده‌اند مسائل مربوط به تأخیر در پرداخت‌ها و تخصیص سرمایه را بررسی کنند. اعضا بر این باورند که گره‌های مالی قابل‌حل‌اند و پیگیری‌های حقوقی و اداری می‌تواند دسترسی به منابع را تسهیل کند.
تاکید ویژه‌ای بر بهره‌گیری از پیشکسوتان صنایع دستی شده است؛ افرادی که ده‌ها سال تجربه در مرمت، تولید و آموزش دارند می‌توانند به‌صورت رسمی در کنار هنرجویان فعالیت کنند و حلقه دانش و تجربه را به نسل جدید منتقل نمایند. این شیوه علاوه بر حفظ مهارت‌های سنتی می‌تواند به بازتولید نیروی ماهر و ارتقای کیفیت تولید منجر شود.
اشتغال‌زایی، سامانه‌های دیجیتال و بازار داخلی
یکی از فعالان صنایع دستی نیز در این جلسه گفت: در حوزه اشتغال و کارآفرینی، وزارت مربوط برنامه‌ای برای ایجاد صد هزار شغل در بخش صنایع دستی تعریف کرده که شامل سه دسته هنرمندان، صنعتگران و بازرگانان می‌شود. برای عملیاتی کردن این برنامه، توسعه سامانه‌های دیجیتال و یک سایت جامع پیشنهاد شده است تا تولیدکنندگان حتی در روستاها قابل شناسایی و دسترسی برای مشتریان داخلی و خارجی باشند. هدف این است که با معرفی تولیدکننده واقعی و شناخت بازار، پیش‌فروش و بازاریابی قبل از عرضه حضوری انجام گیرد و تولیداتی که متناسب با سلیقه و سبک زندگی امروز طراحی و تولید می‌شوند، آسان‌تر به فروش برسند.
نکات اجرایی و هماهنگی دستگاه‌ها
دیگر کارشناس صنایع دستی نیز در این جلسه تاید کرد: مسئله ثبت و پایش اطلاعات درست، اصلاح ساختارهای اجرایی در سطح استان‌ها و هماهنگی میان اداره کار، بیمه و اتحادیه‌ها از دیگر موضوعات مهم است. تجربه‌های منطقه‌ای نشان داده در مواردی که بازرسی‌ها یا قطع بیمه به‌صورت یک‌طرفه انجام شده، روند حمایت از تولید مختل شده است. پیشنهاد شده که مکانیزم‌های پایش سه‌جانبه (نماینده اتحادیه، اداره بیمه و ثبت استان) استمرار یابد تا از حذف نادرست افراد جلوگیری شود و بتوان با تعریف سازوکار مشخص، افراد واجد شرایط را تحت پوشش قرار داد.
در ادامه، خواسته شد جلسه‌ای مشترک در هفته آتی یا هر زمان مناسب با حضور معاون فنی و دیگر ذی‌نفعان برگزار شود تا طرح‌ها و فهرست‌ها به‌صورت عملیاتی پایش شود و پیگیری‌ها برای صدور گواهی، جذب سرمایه‌گذار، اجرای پروژه‌های مرمتی و قراردادهای همکاری سامان یابد. همچنین پیشنهاد شد که مکاتبات و مدارک مرتبط با طرح‌های اجرایی ارسال و برای هر اقدام، مسئول مشخص تعیین گردد تا امکان پیگیری دقیق و شفاف فراهم آید.
دستاوردها و چالش‌های بخش خصوصی
او افزود: در طول سال‌های گذشته، بخش خصوصی با وجود تلاش‌های زیاد، همواره با محدودیت‌هایی مواجه بوده است. وزارتخانه هیچ‌وقت انتقادی نداشته و صرفاً پیشنهادات و دستاوردها مطرح شده‌اند. با این حال، بخش خصوصی توانسته است نقش خود را در حوزه صنایع دستی و فرش ایفا کند، اگرچه تأثیر آن محدود بوده است.
وی ادامه داد: از ۱۹ خرداد سال جاری، همایشی با ۱۲۰۰ نفر شرکت‌کننده برگزار شد که نمونه‌ای کم‌نظیر در تاریخ صنایع دستی ایران بود. هزینه شرکت تقریباً ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بود و هنرمندان، بازاریابان و مهمانان دعوت شدند. یکی از ضعف‌های اصلی حوزه صنایع دستی، نبود بازاریابی و تجاری‌سازی مناسب است.
چالش‌های قیمت‌گذاری و فروش آثار فاخر
کارشناس صنایع دستی تاکید کرد: در زمینه قیمت‌گذاری آثار فاخر، موانع جدی وجود دارد. حتی با وجود کارشناسان رسمی، تعیین قیمت واقعی محصولات با مشکلات قانونی و اداری مواجه است. برای حل این مسئله، روش پیشنهادی این بود که قیمت‌ها به صورت شفاف و پیشنهادی اعلام شود و امکان کارشناسی توسط متخصصان وجود داشته باشد.
او خبر داد: در حوزه بیمه، محدودیت‌ها و قوانین سختگیرانه باعث مشکلاتی برای فروش و ارسال محصولات صنایع دستی شده است. بیمه پست محدودیت دارد و محصولات با ارزش بالا نمی‌توانند به صورت امن منتقل شوند، بنابراین خریداران مجبورند حضوری محصول را دریافت کنند که خطرات جانی و مالی دارد.
بخش بازاریابی تجاری‌سازی در وزارتخانه با مشکلات زیادی مواجه است. عدم هماهنگی و پشتیبانی مناسب باعث شده است که بسیاری از اقدامات بخش خصوصی و تولیدکنندگان به درستی اجرایی نشود و مشکلات پراکنده باقی بمانند.
پیشنهاد ایجاد پلتفرم هیبریدی صنایع دستی
کارشناس دیگر صنایع دستی نیز گفت: به منظور مدیریت زنجیره تأمین صنایع دستی، پیشنهاد شد یک پلتفرم هیبریدی ایجاد شود که تمام اتفاقات حوزه صنایع دستی را در یک بستر واحد پوشش دهد. این پلتفرم شامل فناوری‌های نوین، فضای مجازی، متاورس، و ابزارهای بلاکچین برای شفافیت و عدالت در دسترسی به بازار جهانی است. هدف اصلی، برندسازی جهانی و تجاری‌سازی با حفظ هویت فرهنگی است.
برنامه‌های پایلوت و آموزش
او اضافه کرد: در این پلتفرم، فعالیت‌های آموزشی، مشاوره، کوچینگ و منتورینگ برای هنرمندان و فعالان صنایع دستی پیش‌بینی شده است. همچنین زمینه‌های پژوهشی، ترویجی، نمایشگاهی و تجاری فراهم شده تا تمام زنجیره تأمین از تولید تا فروش و صادرات پوشش داده شود.
فعالیت‌های عملیاتی گذشته نشان داده است که با مدیریت درست و ایجاد ساختار مناسب، می‌توان صنایع دستی را به بازارهای داخلی و خارجی متصل کرد. اقدامات موفق شامل ایجاد نمایشگاه‌های دائمی، تسهیل صادرات، و استفاده از فناوری‌های نوین برای شفافیت و بازاریابی است.
برای موفقیت، لازم است تمام پیشنهادات و راهکارها به صورت مکتوب ارائه شود تا قابل پیگیری باشند. جلسات انفرادی و گروهی برای حل مشکلات تخصصی فعالان صنایع دستی برگزار می‌شود و ظرفیت‌های مختلف قانونی، مدیریتی و فناوری برای اجرای این اقدامات به کار گرفته می‌شود.
