استان تهران به عنوان پایخت ایران یکی از استانهای پر طرفدار در حوزه سرمایه گذاری است و علاقه زیادی برای ایجاد کسب و کارهای متعدد خصوصا در دامنه فعالیت های فرهنگی و گردشگری وجود دارد، فرصت این سرمایه گذاری نیز با برگزاری مزایده توسط صندوق توسعه و احیا فراهم شده است.اما دو بنای این مزایده کدام هستند؟
یکی از این بناها در استان و در شهر تهران قرار دارد یا به ظور دقیقتر نشاني آن استان تهران- تهران- خیابان پامنار- بالاتر از مسجد پامنار- کوچه صوفیائی است که به عهد قاجار تعلق دارد و تحت مالکیت میراث فرهنگی است.
این بنای تاریخی که با شماره ۱۳۸۵۷ در فهرست آثار ملي ثبت شده، خانه سرهنگ ایرج است که ۱۶۵۰ مترمربع عرصه و ۹۰۰ مترمربع اعیان دارد و کاربری گذشته بنا نیز اقامتی – اداری با تعداد ۵۰ اتاق بوده است. کاربری مصوب این بنا نیز در حال حاضر کاربری فرهنگی هنری، اقامتی پذیرایی در نظر گرفته شده است.
بنای قدیمی و بسیار ارزشمند خانه ایرج در محله پامنار یکی از ارزشمندترین ساختمان‌های موجود منطقه است و با توجه به ارزش معماری فراوان خانه و نگاه به این نکته که ابنیه مهمی همانند خانه موجود در هنگام نقشه برداری گروه مهندس عبدالغفار لحاظ می‌شده می‌توان گفت این بنا در آن زمان ساخته نشده بود اما با توجه به بررسی‌های تاریخی انجام شده در منطقه حداقل قدمت پیش بینی شده برای بنا ۹۰ سال است و به احتمال فراوان تاریخ ساخت بنا در طی سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۰ شمسی بوده است.
مالک اولیه بنا و همچنین معمار و سازنده بنا مشخص نیست اما این مجموعه طبق اسناد ارائه شده از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۷۰ به مدت ۶۰ سال در اختیار سرهنگ ایرج از افسران با تجربه و خوشنام دوران پهلوی اول و دوم و خانواده و ورثه وی بود.
با توجه به بررسی‌های به عمل آمده و نوع معماری و سبک آن، تعلق بنا به دوره قاجار حتمی و قطعی است.
این عمارت که در اصل به صورت یک مجموعه کامل از معماری قاجاری می‌توان آن‌را مورد بررسی قرار داد از چند بخش اصلی تشکیل شده است. فضاهایی همچون بخش ورودی، حیاط اصلی، عمارت اصلی، بخش خدمه، حیاط دوم و عمارت موجود در حیاط دوم که در مجموع با ترکیب این عناصر مجموعه فعلی شکل می‌گیرد.
مجموعه تاریخی ایرج یکی از نمونه‌های کامل معماری است. این فضاها که احتمالا با ساختار اولیه خود یعنی مجموعه خانه‌های میرزا آقاخان ارتباط منطقی را دنبال نموده‌اند و با همان عنوان مجموعه خانه در فضایی جدید شکل گرفته‌اند. به هر شکل نوع معماری مجموعه نه به طور کامل درونگرا و نه به طور کامل برونگراست. این اثر به دلیل زمان ساخت که مطابق اواخر دوره قاجار است به نوعی در مرحله‌ای است که هم به درون خانه و هم به بخش بیرونی توجه می‌کردند.
تزئینات بنا به سه دسته قابل تقسیم است که در دسته اول تزئینات گچی قرار دارد که این تزئینات به شکل گچبری در تمامی بخش‌های بنا قابل رویت است و از نمای بیرونی ورودی کوچه تا درون اتاق‌ها این شکل تزئین دیده می‌شود.
ورودی بنا قبل از بخش هشتی دارای یک فضای تقسیم است و این فضا دارای یک ورودی با طاق نیم دایره است که در سرتاسر قوس طاق گچبری‌های زیبای گل و برگ دیده می‌شود. در بخش حیاط اول نیز ایوانی با همین نوع تزئینات بر روی ستون‌های قاشقی شده گچی در سر ستون‌ها وجود دارد.
دسته دوم تزئینات آجری است به طوری که این نوع تزئینات در کل مجموعه به صورت پراکنده وجود دارد. به غیر از آجرچینی بسیار منظم و زیبای بدنه‌های مختلف حیاط و ساختمان‌ها می‌توان از لبه کاری و قطاربندی لبه بام که به صورت یک در میان با کاشی لعابدار چیده شده نام برد. در فضای تقسیم مقابل ورودی و سقف هشتی نیز آجرچین را شاهدیم.
تزئینات کاشیکاری نیز در دسته سوم جای دارد که از این نوع تزئین زیاد استفاده نشده است البته در کف اطاق‌های عمارت اصلی بخشی از کاشیکاری قدیمی مجموعه وجود دارد.
کاخ تاریخی ناصری
در استان تهران و شهر پاکدشت بنای تاریخی کاخ ناصرالدین میرزا قرار دارد که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و قدمت آن متعلق به دوران قاجار است و عرصه و اعیان آن به ترتیب ۱۵۰۰۰ و ۶۵۴ مترمربع می‌رسد.
این بنای دو طبقه که کاربری امروز آن فرهنگی هنری پذیرایی در نظر گرفته شده در گذشته کاربری اقامتی دارد.
اين بنای قاجاری متعلق به ناصرالدين ميرزا يكي از فرزندان مظفرالدين شاه است و بـه دليـل قدمت تاريخي آن بارها مرمت و بازسازي شده است. اين بنا اكنون در ميان حياطي كه پيرامون آن را حصاري از خشت و گل با چهار برج مدور فرا گرفته قرار گرفته به حيات تاريخي خود ادامه مي‌دهد.
عمارت از دو طبقه با یک آب انبار و دو ایوان تشکیل شده است و تا سال ۱۳۸۸ دور تا دور محوطه بنا مملو از درختان میوه بود اما به دلیل خشکسالی، آب کمتری به عمارت رسید به همین دلیل بسیاری از درختان باغ خشک شدند.
در مورد دیگر بخش‌های این عمارت باید بدانیم که کوشک و باغ ناصریه تنها نماد زنده و حائز اهمیت باقیمانده از دوران قاجاریه برای ساکنان پاکدشت است در اصلی مجموعه در محل ورود به کوچه باغ و تردد اصلی با کالسکه بوده است که تا پیش از واگذاری از سوی سازمان میراث فرهنگی در سال‌هایی که متروکه رها شده بود به دلیل تردد اراذل و اوباش آن را با گِل پوشانده بودند.
اگرچه در طبقات دیگر عمارت ناصریه به مرور زمان آشپزخانه‌هایی ساخته شده اما مطبخ خانه به همان شکل قدیم خودش باقیمانده البته در و پنجره‌های قدیم هم به همان شکل باقیمانده‌اند.
امروزه تردد به این بنا از طریق دروازه‌ای جدید صورت می‌گیرد. وسعت این مجموعه در حدود ۱۵ هزار مترمربع بوده که امروزه فقط حصار پیرامونی با سه برج در سه کنج آن و سردر آجری و بنای اعیانی در میانه آن به همراه حوض آبی باقی مانده است.
تزئينات این عمارت نیز شامل گچبري، مقرنس‌هاي كوچکك آيينه كاري و تزئينات فلزكاري و آجركاري در قاب پنجره‌ها بوده است البته باید بگوییم که عمارت اصلی شامل دو طبقه بوده که در سال‌های اخیر توسط اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران مرمت شده است.
دور تا دور عمارت ناصریه زِه‌کشی شده تا از ورود رطوبت به داخل عمارت جلوگیری شود و همچنین این بنا در سال ۱۳۹۶ به بخش خصوصی واگذار و مرمت‌هایی نیز در آن صورت گرفته است.
انتهای پیام
