به گزارش روابط عمومی صندوق توسعه و احیا، نشست تخصصی «فرصت‌ها و چالش‌های برگزاری رویدادهای فرهنگی در بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی» با حضور رضا سامه، مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، کامیار عبدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و سید احمد محیط طباطبائی، رئیس ایکوم ایران، سه‌شنبه نهم مرداد ۱۴۰۳ در عمارت مسعودیه برگزار شد.
سید احمد محیط طباطبائی، رئیس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه‌ها) در این نشست گفت: میراث فرهنگی سه رکن دارد، پژوهش، حفاظت‌ومرمت و معرفی؛ که بیش از بیست سال است که با ادغام سازمان میراث فرهنگی با گردشگری، معاونت معرفی هم حذف شده است و امروز می‌توان این موضوع را بررسی کرد و اصلاح ساختاری لازم را انجام داد.
محیط طباطبائی ادامه داد: بسیاری از بناهای تاریخی، تک‌ابژه موزه‌ای هستند که باید صرفا برای دیدن، احیا شود و نمی‌توان آن را به رستوران تبدیل کرد و تخت‌جمشید جزو این نوع بناهاست.
تخت جمشید، برند ملی ایران
او افزود: بخشی از بناها، خانه‌های تاریخی است است که مردم در آن زندگی می‌کنند. برای بخشی دیگر از بناها نیز نیز بسته به نوع بنا و معماری، هویت، گذشته و تاریخ، می‌توان کاربری خاصی از قبیل خیاط‌خانه، رستوران، مرکز فرهنگی و نظائر آن تعریف کرده و بر همان اساس، بنا را احیا کرد.
رئیس کمیته ملی موزه‌ها اضافه کرد: مسئله حفاظت و احیا در تخت‌جمشید با سایر مصادیق احیا کاملا متفاوت است. این محوطه باستانی، معرف ویژگی‌های تمدنی و هویتی و تاریخ و فرهنگ ماست. شهرت این اثر تاریخی به اندازه‌ای است که هر جا نامی از ایران برده شود، تصویر تخت جمشید نیز در کنار آن قرار می‌گیرد، تخت جمشید معرف قطعی آن سرزمینی است که ایران نامیده می‌شود.
چتر حفاظتی از میراث فرهنگی، حتی زیر موشک باران برقرار بود
این پیشکسوت میراث فرهنگی تاکید کرد: هر محوطه و بنا بر اساس شأن و منزلت خود باید حفظ شود. چتر حفاظت، بخشی ازوظایف میراث فرهنگی است که هیچگاه نباید تعطیل شود، هشت سال جنگ، باعث شد موزه‌های و گردشگری ما کاملا تعطیل شود، اما امر حفاظت بناها و انتقال اموال، زیر موشک راکت و همچنان برقرار بود.
او به تجربه هشت سال جنگ تحمیلی اشاره کرد و گفت: در ان دوره، مسجد جامع اصفهان مورد حمله قرار گرفت و به کمک یونسکو تعمیر شد، بنابراین بحث حفاظت، اولویت اول در میراث فرهنگی است.
محیط طباطبائی خاطر نشان کرد: مسئول میراث فرهنگی، مکلف به معرفی و حفظ آثار تاریخی و فرهنگی است، مشکلات بخش‌های مختلف کشور اعم از نفت و راه و آب و کشاورزی، باید توسط مسئولان همان بخش‌ها در دولت پیگیری شود.
وی افزود: مسئول میراث فرهنگی ما نباید به دنبال رسیدگی به مشکلات آب و کشاورزی روستاهای مجاور تخت‌جمشید باشد. وظیفه او باید، حفاظت، معرفی و استمرار حیات فرهنگی تخت جمشید باشد. مسئولیت مشکلات مربوط به سینما و موسیقی نیز ارتباطی با میراث فرهنگی ندارد.
این مسئول اسبق سازمان میراث فرهنگی تاکید کرد: در دوره ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۳ در بیش از یازده سال، تغییراتی که در ساختار سازمان میراث فرهنگی انجام شد، مشکلی ایجاد کرد که هنوز هم دچار آن هستیم، در آن دوره، کل میراث تبدیل به پژوهشگاه شد و این مسئله باعث شد که بودجه آن تابع قوانین وزارت علوم و در نتیجه هیئت امنایی شود و تخت جمشید و همه بناها در چهارچوب هیئت امنا قرار داشتند.
تعیین تکلیف در مصوبات دهه هشتاد
او به آزمون و خطا برای کسب دانش و تجربه در حوزه مدیریت میراث فرهنگی اشاره کرد و گفت: در آیین‌نامه سازمان میراث فرهنگی در دهه هشتاد، مقررات مشخصی برای عکاسی و فیلمبرداری در بناهای تاریخی و سایت‌های باستانی مصوب شده بود که شرایط لازم را پیش‌بینی کرده بود. طبق آن قانون، فیلمبرداری مستند در صورتی که مزاحم بازدید از بنا نشود، مجاز شده بود.
محیط طباطبائی ادامه داد: طبق آن مصوبه، ساخت فیلم داستانی در بناهایی مثل تخت جمشید که در حکم موزه هستند، ممنوع شده بود که به بنا آسیب وارد نشود. امروز در سینمای غرب می‌بینیم در یک فیلم، کاخ سفید کاملا تخریب می‌شود، مگر آن فیلم واقعا در خود کاخ سفید فیلمبرداری شده است؟
او اضافه کرد: امروزه فناوری به جایی رسیده که می‌توان بدون نیاز به ورود به خود بنا، از آن در فیلم داستانی استفاده کرد.
بازدید زیاد، همیشه خبر خوبی نیست!
این فعال حوزه موزه و میراث فرهنگی اظهار داشت: برای اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری در بناها و محوطه تاریخی، نخست باید به این فکر کرد که مثلا در بنایی مثل عالی‌قاپو، هر چه مردم کمتر وارد آن شوند، آسیب کمتری می‌بیند.
وی افزود: همین تخت جمشید که مثلا در زمانی اعلام شد که سی هزار نفر در یک روز از آن بازدید کردند، این میزان بازدید اصلا پدیده مناسبی نیست، چون به بنا آسیب می‌زند، وظیفه ما بهره‌برداری روزانه از این بناها نیست، بلکه حفظ این آثار برای آینده است.
هویت ملی، قابل قیمت‌گذاری نیست
رئیس ایکوم ایران گفت: این آثار هویت ما را می‌سازد و اگر بخواهیم آن را مادی کنیم، اصلا قابل قیمت گذاری نیست. ارزش این آثار تا اندازه ای است که باید پول نفت را هم صرف نگهداشت آن کنیم.
او ادامه داد: چرا فرونشست زمین در تخت جمشید را جدی نمی‌گیریم؟ چرا در مجاور این محوطه باستانی، کارخانه پتروشیمی تاسیس می‌کنیم؟ بعد جالب است که می‌گویند این پتروشیمی می‌خواهد اسپانسر شود. خب این پتروشیمی اسپانسر این شود که خودش از آن منطقه خارج شود تا آلودگی شیمیایی آن به این محوطه باستانی آسیب نزند.
محیط طباطبائی تاکید کرد: تخت جمشید برای ایران، مثل اهرام برای مصر است و به عنوان افتخار یک کشور محسوب می‌شود. اگر رویدادی بخواهد در چنین بنایی، برگزار شود، باید رویدادی در شأن ملی بوده و برگزاری رویداد در یک بنا، باید وسیله‌ای برای پاداش دادن به یک اثر فرهنگی فاخر باشد.
کنسرت حسین علیزاده هم در تخت جمشید برگزار نشد
او به سابقه برگزاری رویدادهای فرهنگی در بناهای تاریخی اشاره کرد و گفت: کنسرت‌های موسیقی فاخری در گذشته در کاخ نیاوران توسط بسیاری از هنرمندان مانند آقای حسین علیزاده برگزار می‌شد، اما همین آقای علیزاده نتوانست مجوز اجرا در تخت جمشید را بگیرد چون تخت جمشید یک اثر تاریخی ملی است.
رئیس ایکوم ایران ادامه داد: از طرف دیگر یکی از بهترین اجراهایی که در کاخ چهل ستون انجام شده، اجرای شجریان بوده است، که آن هم به عنوان نماینده موسیقی ملی ما و تنها با پنج نوازنده در این کاخ اجرا کرد. این خواننده است که باید هزینه کند که در چنین بنایی مجوز اجرا بگیرد، شهرت این بنا خیلی بیشتر از خواننده و هنرمند است.
اقتصاد برندینگ میراث فرهنگی را رها کرده‌ایم
او اضافه کرد: ما مکلفیم از اعتبارات ملی برای حفاظت از این بناها هزینه کنیم و این بناها باید برای آیندگان بماند.
ما اقتصاد برندینگ را سالهاست که کنار گذاشتیه‌ایم. شما فکر می‌کنید نگهداری و حفظ برج ایفل پاریس یا مجسمه آزادی فقط از طریق بلیت‌فروشی انجام می‌شود، مسلما اینطور نیست.
محیط طباطبائی تاکید کرد: تمام محصولات فرهنگی اعم از کتاب و لباس و فیلم و حتی صندلی‌های پرواز و تخت‌های هتل‌هایی که توسط گردشگران تخت جمشید در شیراز استفاده می‌شود، متعلق به تخت جمشید و میراث فرهنگی است و باید از محل درآمد آن، برای خود تخت جمشید هزینه شود و این اصلا مصداق صدقه نیست.
او به تجربه‌های جهانی اشاره کرد و افزود: موزه لوور علی‌رغم اینکه یکی از پردرآمدترین موزه‌های دنیاست، باز هم شهرداری پاریس، بخشی از درآمدهای جانبی مرتبط با موزه را، به خود موزه برمی‌گرداند و برای حفظ و توسعه آن هزینه می‌کند، یک مجموعه فاخر میراث فرهنگی نباید در تامین هزینه های اولیه خود دچار مشکل شود و مدیران آن برای تامین هزینه‌ها مجبور به انجام کارهایی در بنا شوند که هم‌شأن بنا نیست.
معالی‌آباد یا سنگ‌سیاه، مسئله این است!
محیط طباطبائی اضافه کرد: یک زمانی در استانداری فارس این موضوع مطرح بود که چرا باید درآمد منطقه شمال شهر شیراز یعنی معالی‌آباد را برداریم و در مناطق و محلات جنوب شهر مثل محله سنگ‌سیاه هزینه کنیم، من در پاسخ گفتم همین امروز صورتجلسه کنید که آرامگاه حافظ و سعدی را به کرمان منتقل شود! تا ببنید آن موقع چه کسی می‌آید در معالی‌آباد زندگی کند.
بنابراین در آمد شهر ناشی از درآمد فرهنگ و برندینگ میراثی است، ما چرا هیچ وقت برند و مالکیت تخت جمشید را ثبت نکرده‌ایم که هر کسی که از اسم تخت جمشید استفاده می‌کند، سهم خود را به تخت جمشید بدهد.
چتر حفاظتی، اولویت اول
او در انتها خاطر نشان کرد: هر برنامه ای که برای یک بنای تاریخی و محوطه باستانی داریم باید زیر چتر حفاظتی باشد. یعنی هربنایی باید برای خود باید مشخص کند در هر روز می‌تواند میزبان چند نفر باشد که بدون آسیب وارد شدن به بنا، از آن بازدید کنند. پس از مشخص شدن این ظرفیت، مسائل حفاظتی در نظر گرفته شود و در مرحله سوم شأن آن رویداد در نظر گرفته شود.
محیط طباطبائی اضافه کرد: جایگاه تخت جمشید به اندازه‌ای است که می‌تواند میزبان رویدادهایی فراتر از سطح ملی باشد. بنابراین برگزاری رویداد در این بنا، نمی‌تواند کارکرد معرفی داشته باشد و برای اینکار باید سراغ سایر بناها رفت خصوصا بناهایی که در اختیار صندوق توسعه و احیاست، واجد همین شرایط هستند.
