مجموعه ارگ راین یکی از میراث ارزرشمند استان کرمان و شهر راین است که شماره ثبت ملی آن ۱۲۸۶۷ و مالکیت آن نیز با میراث فرهنگی استان کرمان است. این بنا که به طور دقیقتر در جنوب غربی شهر راین، خیابان امام، خیابان بیمارستان قرار دارد میراثی صفوی – قاجاری است.
عرصه این بنا ۲۸۶۰ مترمربع و اعیان آن ۲۳۶۰ مترمربع بوده و در گذشته کاربری این بنا، ارگ حکومتی بوده اما امروز بر اساس پیشنهاد استان کاربری اقامتی،فرهنگی، پذیرایی و براساس نظر کارشناسی و مصوب صندوق توسعه و احیا کاربری علمی، پژوهشی – پذیرایی و اقامتی برای این بنا در نظر گرفته شده است.
مجموعه ارگ راین به طور جزئی تر و در ابعادگسترده تر شامل
۲۸۶۰ مترمربع عرصه شامل حیاط های عمارت حاکم نشین: حدود ۲۴۰ + زمین پشت انبار حدود ۴۵۰ مترمربع است و اعیان کلی ارگ راین ۳۰۱۰ مترمربع بوده که شامل چهار انبار:۵۲۰ + عمارت حاکم نشین :۲۴۹۰ متربع است.
آنچه باید در مورد ارگ راین بدانیم؛
ارگ راین بعد از ارگ بم که به‌عنوان بزرگ‌ترین سازه خشتی ایران و جهان شناخته میشود، دومین بنای خشتی جهان است و بر بلندای تپه‌ای در دامنه کوه‌های «هزار» شهر راین قرار دارد.
ارگ راین در دوره نادرشاه افشار محل حکومت میرزا حسین خان راینی و سپس پسرش محمد علی خان در دوره زندیه بوده است. این ارگ باشکوه علاوه بر مکان زندگی حاکم راین، محل زندگی اقوام و نزدیکان حکومتی، تاجران، کشاورزان، پیشه‌وران و دیگر مشاغل نیز بوده است.
ارگ راین همچنین محل داد و ستد کاروان‌هایی بوده که از این منطقه عبور می‌کرده‌اند. در دوران پس از اسلام، قلعه راین جنبه نظامی و دفاعی داشته و مردمان هنگام خطر و هجوم دشمن به این مکان پناه می‌بردند.
ارگ راین نام خود را از شهری که در آن قرار دارد، وام می‌گیرد البته راین از دو واژه راه و این به معنی «راه این»، گرفته شده است. برخی نیز می‌گویند «رایین» نام یکی از سرداران بزرگ ایران در زمان ساسانی است که نام وی بر این شهر و ارگ گذاشته شده است.
معماری ارگ راین بی‌شباهت به خواهر بزرگ‌تر خود یعنی ارگ بم نیست و اگر از آن دیدن کرده باشید، متوجه این شباهت خواهید شد. پلان ارگ راین تقریبا مستطیل شکل و ابعاد آن در طویل‌ترین و عریض‌ترین قسمت‌ها ۱۷۰ متر در ۱۴۲ متر است و دورتادور ارگ راین حصار دفاعی و خندق احاطه کرده است.
این ارگ درون حصاری با ارتفاع بیش از ۱۰ متر و پهنای پنج متر جای گرفته و دورتادور آن خندقی به طول ۱۵۴ متر در جهات جنوب، جنوب شرقی و شرق حفر شده که هم جنبه دفاعی دارد و هم مسیر عبور باران و سیلاب بوده است.
دیوار بیرونی ارگ از ۱۲ حصار یا پاره دیوار به طول‌های مختلف تشکیل شده است. بر بالای حصار ارگ، کنگره‌هایی در قسمت فوقانی قرار دارد که مخصوص کمان‌داران بوده است. ارتفاع این کنگره‌ها ۱۲ سانتی‌متر و عرض آن‌ها ۱۱ سانتی‌متر و فاصله هر کنگره تا کنگره بعدی ۲۲ سانتی‌متر است.
ارگ راین دارای ۱۶ برج در گوشه‌ها و میانه حصار بیرونی و درونی است که ۱۵ برج، فضای داخل و بیرون ارگ را تحت مراقبت و کنترل داشته‌اند و از یک برج مادر یا برج شماره یک به‌منظور اطلاع‌رسانی استفاده می‌شده است.
تمام این برج‌ها دو طبقه هستند و پله‌هایی از دو سمت دارند که یکی به بالای برج و دیگری به مردگرد و در ادامه به برج بعد می‌رسد. در بدنه همه برج‌های ارگ راین، روزنه‌های دیده‌بانی و تیرکش‌هایی برای دفاع تعبیه شده است. مصالح برج‌ها نیز خشت و چینه است و در پلکان‌ها از چوب برای زیرسازی و لبه پله‌ها استفاده شده است.
ورودی قلعه از جبهه شرقی آن است که با سردر بزرگ و باشکوه به محوطه داخلی راه می‌یابد. در قسمت ورودی جایگاه آهنگران و افرادی که به شغل چاقوسازی و ساخت ابزار فلزی مشغول بوده‌اند، به چشم می‌خورد. سردر ورودی ارگ راین از دو طبقه تشکیل شده و معبر ورودی در طبقه همکف و اتاقک مربع شکلی در بالای در ورودی ساخته شده است.
در کف این اتاق مربع شکل که طاق معبر ورودی نیز محسوب میشود، دو روزنه چهار ضلعی با ابعاد ۴۰ در ۳۰ سانتی‌متر ایجاد شده تا ورود و خروج افراد را بررسی و کنترل کنند. همچنین، امکان تیراندازی یا ریختن مواد مذاب روی مهاجمان از درون این روزنه‌ها وجود داشته است. فضای داخل ارگ توسط دو دیوار که ۶ حصار و چهار برج دارد، به سه قسمت اصلی تقسیم شده است و از محله‌ها و بناهای متعددی تشکیل شده که بسیاری از آن‌ها همچنان به مانند گذشته باقی مانده‌اند.
در هرکدام از این محله‌ها، صاحبان مشاغل خاصی زندگی می‌کردند. قسمت‌های مختلف این ارگ با پله‌هایی خشت و گلی که برخی مدور هم هست، از هم جدا شده است.
صدها خانه خشتی و گلی با کوچه‌‌پس‌کوچه‌های باریک تودر تو، ارگ مرکزی بازار، گذرگاه اصلی، مکتب‌خانه، بارانداز قلعه حکومتی، عامه‌نشین اعیانی، زورخانه، اصطبل و آتشکده از جمله بخش‌های مختلف این مجموعه هستند. کوشک زیبای هشت ضلعی و حاکم‌نشین ارگ از مشهورترین بناهای این قلعه محسوب می‌شوند. بناهای خشتی ارگ راین نیز عموما در دو تا سه طبقه ساخته شده‌اند.
قدمت ارگ به عصر ساسانی برمی‌گردد. این قلعه تاریخی در طی ادوار مختلف فرهنگی محل حکومت حاکمان و زندگی مردمان بوده و در برهه‌هایی از تاریخ نیز فقط جنبه نظامی و دفاعی داشته است. این ارگ همچنین در طی دوره‌های مختلف مرمت و بازسازی شده است.
فقط دو بخش انبار غله و خانه حاکم نشین ارگ راین قسمت هایی است که حق بهره برداری آن‌ها در مزایده صندوق توسعه و احیا به بخش خصوصی واگذار میشود.
انتهای پیام
