اهالی میراث می‌گویند خانه‌های تاریخی زمانی احیا می‌شود که روح زندگی در آن دوباره جریان یابد و اصطلاحا پاخور پیدا کند. مرمت عمرانی، گام اول احیای یک بنای تاریخی است؛ برای احیای واقعی اما، باید نَفَس و حضور مردم، نور زندگی را بر آجرهای کهنه بتاباند. نمونه این اتفاق، در یکی از بناهای تاریخی صندوق توسعه و احیا رخ داده است، یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز که از سوی صندوق توسعه و احیا، طی سال‌های اخیر با مشارکت و سرمایه‌گذاری مردمی احیا شده، خانه ثقه‌الاسلام تبریزی است که به عنوان محلی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی شهر تبریز فعالیت می‌کند و با رفت‌وآمد اهالی فرهنگ، جان دوباره‌ای گرفته است. در مصاحبه پیش رو با آقای علیرضا مهدوی، بهره‌بردار خانه تاریخی ثقه‌الاسلام و مدیرعامل موسسه فرهنگی-هنری حکیم نظامی به گفت‌وگو نشستیم. موسسه‌ای که در خانه ثقه‌الاسلام مستقر شده و رویدادهای متعددی را با هدف توسعه و تعالی فرهنگی در این بنا برگزار می‌کند. مهدوی، دارای مدرک کارشناسی ارشد تاریخ است و ۳۱ سال در صدا و سیمای تبریز به کار برنامه‌سازی مشغل بوده است و به عنوان مدرس انجمن خوشنویسان ایران نیز فعالیت می‌کند. او در این مصاحبه از رویدادهای فرهنگی و ادبی خانه ثقه‌الاسلام گفت. شرح کامل گفت‌و‌گوی ما با مهدوی در ادامه ارائه می‌شود.
* روند احیا و مرمت خانه تاریخی ثقه‌الاسلام از چه زمانی شروع شده و چقدر طول کشیده است؟
خانه تاریخی ثقه‌الاسلام از چهار سال پیش به بهره‌بردار واگذار شد، از ابتدای کار نیز با اراده‌ای محکم تحت عنوان موسسه فرهنگی هنری حکیم نظامی فعالیت خود را آغاز کرده است. در زمان شیوع بیماری کرونا، به علت حاکم بودن شرایط خاص، صندوق توسعه و احیا از ما حمایت کرد و این مدت را جزو دوره اجاره این بنا توسط بهره‌بردار به حساب نیاورد و با این احتساب دو سال و نیم از مدت اجاره باقی مانده است. مرمت این بنای تاریخی بیش از دو سال با کمک و مشارکت هنرمندان برجسته از استان آذربایجان طول کشید و نتیجه کار نیز مورد پسند و تایید اصحاب و اساتید فرهنگ و ادب پارسی که در این مکان فعالیت می‌کنند قرار گرفته است.
استاد امین‌افشار طراح و صورتگر و متخصص نقوش سنتی نیز نقش مهمی در مرمت این بنای تاریخی داشته است. خانواده امین افشار از بزرگان هنر و طراحی نقوش سنتی در این مرز و بوم به حساب می‌آیند و نامی نیک و ماندگار در فرهنگ و هنر ایران از ایشان به جای مانده است.
* عمده فعالیتهای موسسه فرهنگی هنری حکیم نظامی چیست؟
فعالیتهای ما در این مکان در سه سطح بین‌المللی و ملی و استانی در حال انجام است. چندین همایش و نشست تخصصی بین‌المللی با مشارکت دانشگاه تبریز و اساتید این دانشگاه برگزار شده است و مهمانانی نیز از کشورهای دور و نزدیک در این همایش‌ها حاضر شده‌اند.
عمده فعالیتهای موسسه ما نیز با محوریت معرفی آثار حکیم نظامی است. هر ماه دو همایش ملی داریم که در کتابخانه اداره کل نهادهای کتابخانه‌ای در تبریز برگزار می‌شود و یک همایشی هم در سطح استان داریم که هر ماه به دو شهرستان رفته و در آن شهرستان با همکاری و مشارکت اداره ارشاد و انجمن ادبی آن شهرستان همایش را برپا کرده و چند تن از استادان و سخنرانان به شرح و توضیح آثار و افکار و معرفی حکیم نظامی می‌پردازند.
همچنین در این بنای تاریخی هر هفته ۱۲ کلاس به صورت منظم و با بهره‌گیری از اساتید فرهیخته برگزار می‌کنیم. کلاس خوشنویسی با اساتید برجسته و نامدار کشور هم در این موسسه برقرار است که شاید از ارتباط خوشنویسی با موضوع فعالیت ما که حکیم نظامی است سوال شود؛ باید بگویم که تمامی تکالیف و سرمشق‌های این کلاس از آثار و نوشته‌های حکیم نظامی است که همین موجب معرفی آثار این شاعر بزرگ و آشنایی بیشتر اهالی فرهنگ و ادب با موسسه ما و فعالیت ما که افکار و آثار نظامی است، می‌شود.
* علت تاکید بر آثار و افکار نظامی گنجوی در فعالیتهای فرهنگی و ادبی شما چیست؟
نظامی یکی از پنج شاعر بزرگ ادبیات پارسی است و به نظر بنده و بسیاری از مورخان، شایسته است که در کنار شعرایی چون سعدی، حافظ، فردوسی و مولوی از نظامی هم بیشتر گفته شود و به افکار و آثارش پرداخته شود. کشور آذربایجان و افغانستان نیز سعی دارند تا این شاعر را متعلق به خود دانسته و خصوصا از ۱۸۰ سال پیش که ۱۷ شهر از ایران طی جنگ با روسیه از خاک این سرزمین جدا شد، مدعی‌اند که نظامی از سرزمین ماست در حالی‌که قبل از این حادثه، گنجه متعلق به ایران بوده و الان نیز از لحاظ جغرافیای فرهنگی باز هم جزو ایران است. بخاطر حساسیتی که در موضوع حکیم نظامی وجود دارد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز روز بزرگداشت نظامی را به هفته بزرگداشت نظامی تغییر داده است. آثار نظامی از لحاظ اخلاقی، حکمی و دینی بسیار حائز اهمیت است همانگونه که بزرگان پنج اثر او را پنج‌گنج نامیده و لقب گنج را به منظور ارزشمندی و برجستگی این آثار به آن نسبت دادند.
* در بهره‌برداری از این بنا و اجرای رویدادهای فرهنگی، با چه مشکلات و موانعی مواجه بوده‌اید؟
اغلب مشکلات مجموعه ما شامل مشکلات مالی و تشریفات مربوط به مهمان‌ها بوده است. در گذشته یک حامی مالی داشتیم که از لحاظ مالی مجموعه ما را حمایت می‌کرد اما اکنون این حمایت‌ها قطع شده و برخی هنر‌دوستان هزینه‌ها را به صورت خودجوش و از حساب شخصی پرداخت می‌کنند. اداره کل فرهنگ و ارشاد و برخی ادارات نیز از لحاظ معنوی حمایت‌هایی انجام داده‌اند. ما در این مجموعه سعی می‌کنیم از کارهای پرهزینه دوری کنیم و سعی در برگزاری همایش‌ها با هزینه کم و البته کیفیت مطلوب داریم.
* میزان استقبال از برنامه‌های در حال برگزاری چگونه است؟
کلاس‌های این مجموعه در طول هفته به صورت منظم و با استقبال بسیار خوبی از سوی علاقه‌مندان و اهالی ادب و فرهنگ برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگانی از سنین مختلف و از سطوح گوناگون علمی در این کلاسها حاضر می‌شوند. دانشجوها، اساتید دانشگاهی، معلمان بازنشسته و بسیاری دیگر در این رویدادها شرکت می‌کنند. از آنجایی‌که حضور در این کلاسها و انتخاب عناوین کلاسها با علاقه و انتخاب شرکت‌کنندگان بوده، کلاسها با شادابی و پویایی و نظم قابل توجهی برگزار می‌شود.
* چه برنامه‌هایی برای فعالیتهای موسسه در آینده دارید؟
ما سعی داریم هر روزمان بهتر از دیروزمان باشد و هر هفته و هر ماه یک فعالیت جدی به مجموعه فعالیت‌هایمان اضافه می‌کنیم و آن را ارتقا می‌دهیم. هر کاری که به فرهنگ ایران‌زمین مربوط باشد و بتوانیم در راستای ترویج و ارتقای آن فعالیت کنیم دریغ نمی‌کنیم. البته موضوع حکیم نظامی در همه فعالیتهای ما محوریت دارد. سه محور آموزش رایگان، همایش‌های ماهانه و چاپ و منتشرکردن کتاب‌ها عمده فعالیت مجموعه ماست که تاکنون نیز ۱۷ عنوان کتاب ارزشمند از جمله کتاب «هفتصد و پنجاه و چهار» و کتاب «سفینه تبریز» چاپ کردیم که این کتاب آیینه تمام‌نمای استان آذربایجان است. همچنین حدود پانزده اثر نیز در دست تالیف داریم.
* درباره دو کتاب «هفتصد و پنجاه و چهار» و «سفینه تبریز» بیشتر توضیح بدهید.
سفینه تبریز عنوان مجموعه‌ای خطی است که در سال‌های ۷۲۱ تا ۷۲۳ هجری قمری توسط ابوالمجد تبریزی در تبریز گردآوری و کتابت شده‌است. این کتاب نسخه منحصربه‌فردی است که در آن بیش از ۲۰۰ رساله در موضوعات مختلف علمی از جمله ریاضیات، هیئت، موسیقی، طب و فلسفه، ادبیات، عرفان، تاریخ و جغرافیا به صورت جُنگ گردآوری شده و از نظر زبان‌شناسی نیز حائز اهمیت است. حدود هزار بیت از این گنجینه با ارزش، گزیده‌ای از سه مثنوی «لیلی و مجنون»، «هفت‌پیکر» و «خسرو و شیرین» نظامی است که از سوی موسسه فرهنگی و هنری حکیم نظامی منتشر شده است.
کتاب هفتصد و پنجاه و چهار نیز، مجموعه‌ای از مثنوی‌های «هفت‌پیکر» و «اسکندرنامه» نظامی گنجوی است که توسط اسماعیل محمود فضل الله در اواخر ربیع الاول سال ۷۵۴ هجری قمری نوشته شده است. نسخه خطی این کتاب در کتابخانه مرکزی تبریز نگهداری می‌شود. این مجموعه نیز از سوی موسسه فرهنگی و هنری حکیم نظامی منتشر شده است.
