به گزارش صابتا، علیرضا صدر، بهره‌بردار خانه مستوفی شوشتر گفت: مرمت یک بنای تاریخی پایان ماجرا نیست، بلکه آغاز فرآیندی است که باید به‌صورت دائمی ادامه پیدا کند.
صدر ادامه داد: مرمت تنها «آغاز احیا» است و نه پایان کار. ساختمان‌های تاریخی در گذر زمان، درگیر فرسایش طبیعی، تغییرات اقلیمی و آسیب‌های ساختاری می‌شوند و بدون پایش منظم و رسیدگی مداوم، مرمت اولیه کارکرد خود را از دست می‌دهد.
بهره‌بردار خانه مستوفی شوشتر اضافه کرد: در خانه مستوفی، که پیش‌تر هم تجربه بهره‌برداری توسط گروه دیگری را پشت سر گذاشته بود، مرمت اساسی از پاییز آغاز شد و نزدیک به یک سال به طول انجامید.
صدر توضیح داد: بخش زیادی از تمرکز ما روی زیرساخت‌ها بود؛ تأسیسات برق، گاز، آب و فاضلاب به‌طور کامل بازسازی شدند. به‌ویژه در بخش دفع فاضلاب، مسیرهای قبلی که نزدیک دیوارها قرار داشتند جمع‌آوری و مسیرهای جدیدی طراحی شد که از بنا فاصله ایمن داشته باشند تا از نفوذ رطوبت جلوگیری شود.
استانداردسازی زیرساخت در دل میراث فرهنگی
صدر افزود: در پروژه خانه مستوفی، تیم ا تلاش کرد که همه تاسیسات با رویکرد کم‌تهاجمی و با رعایت ضوابط میراثی نصب شوند. در بخش آشپزخانه، یکی از چالش‌برانگیزترین فضاها، سقف کاذب، سیستم تهویه صنعتی، فن و هود حرفه‌ای نصب شد تا هم الزامات بهداشتی رعایت شود و هم آسیبی به ساختار تاریخی وارد نشود. همین حساسیت در انتخاب مصالح، ایزولاسیون فضاهای مرطوب و طراحی مسیر تاسیسات در سراسر پروژه اعمال شده است.
او ادامه داد: در پشت‌بام مجموعه، مرمت دوره‌ای با کاهگل‌کاری هر دو تا سه سال یک‌بار انجام می‌شود. آخرین مرحله در آبان‌ماه و با حضور استادکاران بومی انجام شد و حدود ۷۰۰ متر مربع را پوشش داد. استفاده از نیروی کار محلی هم در حفظ اصالت فنی و هم در تقویت حس تعلق اهالی به پروژه مؤثر بوده است.
بنا بدون پذیرش در بستر محلی زنده نمی‌ماند
او ادامه داد: از روز اول مرمت، تلاش شد رابطه‌ای محترمانه و شفاف با اهالی محله شکل بگیرد. خانه مستوفی در محله‌ای قرار دارد که به حضور خانواده‌های فرهنگی و معتمد شهر شناخته می‌شود، و همین امر باعث شد پروژه با مقاومت یا مخالفت خاصی روبرو نشود.
این سرمایه‌گذار اضافه کرد: یکی از زمین‌های اطراف که برای ساخت حوضچه کاهگل مورد استفاده قرار گرفت، توسط کشاورزان محلی و با هماهنگی اهالی در اختیار مجموعه قرار گرفت. در مسائل مربوط به پارکینگ، رفت‌وآمد گردشگران، و مناسبت‌های پرجمعیت مثل نوروز، همکاری همسایگان نقشی کلیدی داشت. این نوع همراهی اجتماعی، بخشی از احیاست، چرا که بنا بدون پذیرش در بستر محلی‌اش زنده نمی‌ماند.
اشتغال‌زایی محلی
صدر تاکید کرد: خانه مستوفی در حال حاضر برای ۱۲ نفر به‌صورت مستقیم شغل ثابت ایجاد کرده و در ایام اوج گردشگری مثل نوروز، این عدد تا ۲۵ نفر افزایش پیدا می‌کند. تمام نیروها بومی شهر شوشتر هستند و سیاست پروژه نیز این بوده که آموزش‌ها و ظرفیت‌سازی‌ها نیز در همان بستر محلی اتفاق بیفتد.
او افزود: به‌جز اشتغال مستقیم، گردش مالی ایجادشده توسط گردشگران در کسب‌وکارهای اطراف مانند نانوایی، لبنیاتی، تره‌بار و فروشگاه‌های صنایع دستی نیز جریان اقتصادی جدیدی را به محله تزریق کرده است.
شوشتر؛ شهری فراتر از ظرفیت‌های فعلی
این فعال حوزه میراث فرهنگی ادامه داد: شوشتر با دارا بودن بیش از ۳۰۰ خانه تاریخی ثبت‌شده، ۱۴ اثر ثبت ملی و جهانی، رودخانه و بافت شهری منحصربه‌فرد، یکی از کامل‌ترین بسته‌های گردشگری ایران را در اختیار دارد. اما زیرساخت‌های موجود در این شهر، هم در بخش اقامت و پذیرایی و هم در بخش معرفی و تبلیغات، متناسب با این ظرفیت نیست.
او توضیح داد: تجربه‌های موفقی مانند احیای خانه مستوفی، سرای افضل و خانه مستوفی‌زاده می‌تواند الگویی برای سایر مالکان و سرمایه‌گذاران باشد. اما برای گسترش این روند باید از ابزارهایی مانند تسهیل در صدور مجوزها، مدل‌های تشویقی واگذاری و همراهی دستگاه‌های اجرایی استفاده کرد.
صدر پیشنهاد داد: صندوق احیا و سایر نهادهای حاکمیتی می‌توانند با تعریف مدل‌های مشارکتی واقعی، ریسک را برای سرمایه‌گذاران کاهش دهند.
توسعه گردشگری شبانه، راهکار اقلیمی و فرهنگی
علیرضا صدر تاکید کرد: با توجه به گرمای شدید تابستان در خوزستان، می‌توان بخشی از گردشگری شهرهای جنوبی کشور را به‌سمت شبانه‌گردی سوق داد.
او گفت: ساعات شب در این مناطق، بهترین فرصت برای برگزاری رویدادهای فرهنگی، جشنواره‌های غذا، اجراهای آیینی و گردش‌های شهری است. با طراحی صحیح، این زیست شبانه نه‌تنها با فرهنگ عمومی در تضاد نیست، بلکه می‌تواند کیفیت زندگی و اقتصاد شهری را هم بهبود ببخشد.
او اضافه کرد: ۲۵ درصد از ظرفیت زمانی شهرهایی مثل شوشتر در شب قابل فعال‌سازی است، به شرط آنکه زیرساخت، امنیت و برنامه‌ریزی داشته باشیم. برخی اقدامات ابتدایی مانند نورپردازی مناسب، مسیرهای امن پیاده‌روی، برنامه‌های تفریحی کم‌هزینه، یا صرفاً ایجاد فضا برای حضور خانواده‌ها در شب می‌تواند این ظرفیت را فعال کند.
غذا، یک میراث زنده و قابل لمس
این فعال میراث فرهنگی افزود: شوشتر در کنار طبیعت و معماری، در حوزه خوراک هم حرف زیادی برای گفتن دارد. از شیر گاومیش و لبنیات محلی گرفته تا نان چرب و خورش آلو و کلوچه شوشتری، می‌توان یک برند ملی از غذاهای این منطقه ساخت.
صدر گفت: طی دو سال گذشته دو جشنواره غذا و لبنیات محلی در خانه مستوفی برگزار شد که بازتاب بسیار خوبی هم در بین مردم و هم رسانه‌ها داشت.
او اضافه کرد: ثبت ملی غذاها و ایجاد ساختار برای معرفی خوراک محلی، از مهم‌ترین مسیرهای تقویت گردشگری پایدار است؛ چرا که غذا، ملموس‌ترین بخش فرهنگ برای هر گردشگر است.
احیا در بستر تجربه و تعهد
صدر با اشاره به تجربه بیش از ۳۰ ساله‌اش در بهره‌برداری از بناهای تاریخی و مجموعه‌های گردشگری گفت: خانه مستوفی یکی از نمونه‌هایی است که در آن، مرمت با نگاهی کاملاً بهره‌بردارانه، اما متعهدانه انجام شد. همه تصمیم‌ها در این پروژه براساس دوام، کارایی و وفاداری به هویت بنا گرفته شد.
او ادامه داد: مرمت اگر بدون برنامه بهره‌برداری و پایش دائم انجام شود، خیلی زود اثرش را از دست می‌دهد. برای همین، در طول اجرای پروژه، هر تصمیم اجرایی در کنار مشاوره‌های فنی با مشارکت خود تیم بهره‌برداری بررسی می‌شد.
چالش‌های اقتصادی، مانعی برای توسعه
این سرمایه‌گذار اظهار داشت: با وجود موفقیت پروژه، گسترش آن یا توسعه فازهای بعدی در شرایط اقتصادی فعلی دشوار است. نوسانات قیمت مصالح، مواد اولیه و خدمات، پیش‌بینی‌پذیری پروژه‌ها را از بین برده است.
این بهره بردار بنای تاریخی با ذکر مثالی از افزایش چندبرابری قیمت آرد، لبنیات و گوشت در یک بازه کوتاه، گفت: این نوسانات باعث شد قیمت تمام‌شده غذاها به‌شدت بالا برود، در حالی که توان پرداخت مردم ثابت مانده است.
او همچنین پیشنهاد کرد: نهادهای دولتی و حاکمیتی باید ساختارهای چابک‌تری برای تعامل با بخش خصوصی طراحی کنند. هر چه فرآیندها کندتر و پیچیده‌تر باشند، احتمال ورود سرمایه‌گذار واقعی کمتر می‌شود. در عین حال باید نگاه تشویقی و نه کنترلی به سرمایه‌گذار داشت.
حفظ اصالت، حتی در طراحی لوگو
صدر در پایان گفت: در این پروژه تلاش شده تمام جزئیات، از المان‌های معماری گرفته تا هویت بصری مجموعه، با بافت فرهنگی شوشتر هماهنگ باشد. طراحی گرافیکی، لوگو، رنگ‌بندی فضاها و انتخاب موسیقی در فضاهای اقامت و رستوران، همگی با مشورت طراحان بومی و با الهام از فرهنگ محلی انجام شده است.
