کاروان‌سرای مشیرالملک برازجان بوشهر، اخیرا به ثبت جهانی رسید. این کاروانسرا، اولین اثر ثبت‌شده جهانی در این استان است، اما بوشهر به دلیل سابقه تاریخی نسبتا طولانی، بناهای تاریخی زیادی دارد که چشم‌به‌راه مردم و سرمایهگذاران است تا پس از احیای دوباره، زندگی به این بناها بازگردد. دکتر اسماعیل سجادی‌منش مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر، در گفت‌وگو با ما، از ضرورت احیا و نگهداری بناهای تاریخی بوشهر گفت و خبر داد که از ۳۵۰ بنای تاریخی شهر بوشهر، ۹۰ مورد در فهرست آثار ملی ثبت شده است. آنچه در ادامه می‌آید حاصل گفت‌وگوی ما با دکتر سجادی‌منش است.
* حدود ۴۰۰ بنای تاریخی در شهر بوشهر شناسایی شده است، چه تعداد از این ابنیه در حال مرمت هستند یا اینکه مزایده آن انجام شده و به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند؟
با ورود و شروع کار دولت سیزدهم، مرمت و احیا بناها و محوطه‌های تاریخی استان بوشهر در دستورکار قرار گرفت. میراث فرهنگی استان بوشهر، ۱۶ بنا در اختیار دارد که قابلیت واگذاری به بخش خصوصی را داشتند که تعدادی از این بناها در دوره قبل واگذار شده بود. تاکنون ۸ بنا از این بناها واگذار شده که به‌دلایل مختلف، ازجمله تورم، کم‌توجهی در انتخاب سرمایه‌گذار، یا مشکلات اقتصادی آن‌ها، یا مرمت‌ها نیمه‌کاره رها شده یا اصلاً آغاز نشده است. بنابراین، با دعوت از سرمایهگذاران این ۸ بنا و با مذاکراتی که با آن‌ها انجام شد، بعضی از بناها را به دولت بازگرداندیم تا بتوانیم براساس شرایط جدید، برای جذب متقاضی فراخوان عمومی صادر کنیم. درمورد بعضی از بناها هم تصمیم بر این شد که به شیوه‌های مختلف، برای آن‌ها تسهیلاتی فراهم کنیم تا فرآیند مرمتشان انجام شود. درمورد ۸ بنای دیگر هم که تاکنون تعیین‌تکلیفی برای آن‌ها نشده بود، در این جلسه صحبت‌هایی مطرح، و تصمیم گرفته شد از طریق صندوق توسعه و احیا و با همکاری استان، فراخوان عمومی صورت گیرد. در این خصوص در تلاش هستیم در بازه زمانی یک تا دو هفته درمورد این چهار بنا به جمع‌بندی برسانیم.
* برای تأمین اعتبارات و تسویه برخی از بدهی‌های میراث فرهنگی استان بوشهر اقداماتی انجام شده، این اقدامات چه بوده است؟
در حوزه احیاهای بناهای تاریخی اعتبارات خوبی در دولت سیزدهم پیشبینی شد که بر اساس آن توانستیم از مجموع ۵۴ میلیارد تومان بدهی مبلغ ۴۰میلیارد تومان را تسویه کنیم. در این میان، برخی از بناها که مورد توجه و استقبال مردم بود و لازم بود مرمت آن‌ها در اولویت قرار بگیرد؛ مانند موزه رئیس علی دلواری که مبلغی حدود ۲۵میلیارد تومان برای مرمت آن پیشبینی شد که از این مبلغ، حدود ۵میلیارد تومان آن، از اعتبارات استانی بوده است.
* در حوزه محوطه‌های جدید و کاوش‌های باستان‌شناسی چه اقداماتی در این استان انجام شده است؟
در این زمینه، برای اولینبار هم‌زمان پنج منطقه را از شمال تا جنوب استان مورد بررسی قرار داده‌ایم که خروجی این مطالعات در نشریات معتبر چاپ و ارائه میشود. نکته قابل‌توجه این است که در حوزه میراث فرهنگی تحول بزرگی رخ داده است؛ در حوزه بافت تاریخی شهر بوشهر در سفر دوم رئیس‌جمهور، مبلغی حدود ۱۵۰میلیارد تومان اعتبار پیشبینی شد و ۳۰ میلیارد تومان متمم سفر اول پیشبینی شد در حال حاضر اعتباری که برای بافت تاریخی در سطح استان و در سفر دوم ریاست جمهور و در کمیته بررسی شهرستان‌ها پیشبینی شده امیدواریم به عدد ۲۵۰ میلیارد تومان برای امسال برسد و بتوانیم تحول بزرگی را در حوزه احیای بناهای تاریخی در استان بوشهر و محوطه‌ها انجام دهیم.
* پیش از این، از دریافت ۶۵ سند برای بناهای تاریخی استان بوشهر گفته بودید، به‌طورکلی شرایط مالکیت بناهای تاریخی این استان به چه شکلی است؟
متأسفانه تعداد زیادی از بناها و محوطه‌ها در استان بوشهر بدون سند بودند و گواهی بند دال آنان گرفته نشده بود. با توجه به دستورات مقام عالی وزارت درمورد نگهداری اموال، املاک و بناهایی که مالیکت آن برای بیت‌المال است، در این استان تحول خوبی اتفاق افتاد. در یک سال اخیر، علاوه بر ۵ سندی که پیش از این داشتیم، توانستیم برای ۶۵ بنای دیگر سند دریافت کنیم. با این حساب در حال حاضر چیزی حدود ۹۸ درصد از بناها و املاک سنددار شده‌اند. یکی از این بناها که در دستورکار قرار دارد، عمارت ملک در شهر بوشهر است که امیدواریم با کمک دستگاهای مربوطه بتوانیم این بنا را به وضعیت سابق خود برگردانیم.
* شما به‌تازگی کتابچه‌ای در خصوص سرمایهگذاری تهیه کرده‌اید. این کتابچه با چه سازوکاری تهیه شده و همچنین فعالیت‌های دیگری هم درزمینه افتتاح پروژه داشتید. کمی از جزئیات این دستاوردها بگویید.
در آغاز فعالیت ما در مجموعه اداره کل میراث فرهنگی استان بوشهر، با درایت و نگاه ویژه جناب مهندس ضرغامی و آقای دکتر دارابی در حوزه گردشگری و احیای بناهای تاریخی، تحولات بزرگی شکل گرفت. بعضی از بناهای این استان شرایط واگذاری به بخش خصوصی داشت که توانستیم احصا کنیم. همچنین کارگروه ویژهای متشکل از همکاران و پرسنل باتجربه‌‌ای که در اداره کل داشتیم ایجاد کردیم و توانستیم از پتانسیل‌های موجود استفاده کرده و با کسب تجربه و دانش از سایر استانهایی که در شمال و جنوب کشور از نظر ویژگی ساحلی با ما مشترک بودند، کتابچه سرمایهگذاری تهیه کنیم. در این کتابچه ۲۸۲ فرصت سرمایهگذاری و همچنین ۶۲ بسته سرمایهگذاری به سرمایهگذاران ارائه شده است. همچنین باید این نوید را بدهم که در سال گذشته حدود ۳هزارو۵۰۰ تا ۳هزارو۶۰۰میلیارد تومان سرمایهگذاری برای افتتاح پروژه و کلنگ‌زنی انجام شد. از طرفی، هدف‌گذاری ما برای امسال پنج هزارو پانصد میلیارد تومان سرمایهگذاری در حوزه احیای بناهای تاریخی با رویکرد گردشگری و پذیرایی توسط بخش خصوصی است.
* ارزیابی شما از رویکرد صندوق توسعه و احیا در دوره کنونی چیست و چه مطالباتی از همکاران صندوق دارید؟
ما توجه ویژه جناب آقای مهندس ضرغامی به نقاط مهم وزارتخانه ازجمله صندوق توسعه و احیا که هم در احیای بناهای تاریخی و هم احیای فرش دستباف و صنایع دستی بسیار کارآمد است، و همچنین رویکرد دولت سیزدهم که تعامل بیشتر صندوق با استانهاست، را به فال نیک میگیریم. همچنین با جلسه‌ای که با مدیرعامل صندوق توسعه و احیا، جناب آقای دکتر طلایی داشتیم، توانستیم درمورد بناهایی که پیرامون آن‌ها اختلاف‌نظری بین اداره کل استان و صندوق وجود داشت، به تفاهم مشترک برسیم. با توجه به هدف اصلی صندوق که احیا بناهای تاریخی است و ظرفیت بزرگی که در این راه دارد و با توجه به کمبود منابع عمرانی در سطح تملک دارایی در سطح وزارت خانه و سطح استانها برای احیای بناهای تاریخی، راهی جز این نداریم که از ظرفیت صندوق احیا در واگذاری بناها به بخش خصوصی استفاده کنیم که هم اشتغال ایجاد میکند و هم بار مالی را از دوش دولت برمی‌دارد و همچنین قواعد دست‌وپاگیر از جلوی راه سرمایهگذاران و بهره‌برداران برداشته میشود؛ این نگاه صندوق را در دوره جدید به فال نیک میگیریم. به‌خصوص اینکه در همین دوره جدید، درمورد تعداد زیادی از بناها که مورد اختلاف یا دچار عدم واگذاری در دوره‌های گذشته بودند به تفاهم رسیدیم و امیدواریم این شکل از تعامل و تفاهم صندوق احیا با مدیران سایر استانها نیز ایجاد شود.
* یکی از نمادهایی که استان بوشهر به‌واسطه آن شناخته میشود، عمارت حاج رییس است، امکانات و برنامه‌های شما برای احیا، راه‌اندازی و بهره‌برداری از این عمارت چیست؟
استان بوشهر و شهر بوشهر بناهای بسیار زیبا و ویژهای از زمان قاجار دارد. این استان ۳۸ هکتار بافت تاریخی دارد که یکی از بناهای تاریخی شاخص و نامی استان، عمارت حاج رییس است که متعلق به یک تاجر بسیار خوشنام است. این بنای بسیار بزرگ و زیبا، با حدود ۶هزار متر زیربنا، ۴۵ اتاق و تالارهای مختلف دارد و چهار اتاق دارد. از یک منظر به‌سمت دریاست و به کانال کشتی‌رانی استان بوشهر ظاهر بسیار زیبا داده و از منظر دیگر چون در بلندی قرار گرفته، شرایط خاص، زیبا و استراتژیکی دارد. در دهه هشتاد این عمارت توسط سازمان میراث فرهنگی استحکام‌بخشی شد که متأسفانه به‌علت نبود منابع مالی در اداره کل استان و مجموعه میراث فرهنگی سابق، این بنا رها و دچار مشکلات شدیدی شد. در دوره جدید با نگاه ویژه وزارتخانه و ما در استان بوشهر، تصمیم گرفته شد که این عمارت را احیا کنیم. یکی از بسته‌های ما در کتابچه سرمایهگذاری که پیشتر اشاره کردم هم، همین موضوع حمایت از عمارت حاج رییس بود که با ارائه این بسته به سرمایهگذاران مختلف در سطح استان و کشور، متقاضیان بسیار خوبی پیدا شد؛ این استقبال به علت علاقهمندی سرمایهگذاران و همچنین ظرفیتهایی است که این بنا در توجیه‌پذیری برای سرمایهگذاری دارد. در این مورد هم به تعامل و تفاهم با صندوق توسعه و احیا دست یافتیم که بتوانیم در سریع‌ترین زمان فراخوان مربوط به عمارت حاج رئیس را اعلام کنیم. ما تلاش و رسالت خود را در جهت حفظ و نگهداری بناهای تاریخی استان بوشهر انجام خواهیم داد و امیدواریم بافت تاریخی بوشهر را به جایگاهی که در گذشته داشته، برسانیم.
